Dünyayı Değiştiren Yıl: 1968
Sağlık ve Eğitim Vakfı’nın kuruluşunun 50’nci yılı dolayısıyla siz mezunlarımızı, 50 maddede 1968 yılına götürüyoruz. Dünyada ve Türkiye’de olup bitenler, 1968’in, yakın tarihin en belirgin kilometre taşlarından biri olduğunu ortaya koyuyor. Soğuk Savaş’ın yükselişi, Vietnam, hippiler, Prag Baharı, ırk ayrımcılığı, siyasi gelişmeler, teknolojik yenilikler… Haydi zaman makinemize atlayalım ve 1968 mezunlarımızın da anılarıyla birlikte filmi 50 yıl geriye saralım…
05 The Beatles’ın Elma’sı
19 Ocak
06 Vietnam Savaşı
Ho Ho Hoşimin!
30 Ocak
07 Elvis Presley
Rock’n Roll’un kralı “Baba” oldu
1 Şubat
08 Tom Jones
Delilah listelerde bir numara
Şubat
09 Maymunlar Gezegeni
8 Şubat
10 Mini etek
Estetik ve başkaldırı sembolü
11 Ankara televizyonu deneme yayınında
Türk Ailesi televizyonla tanışıyor
31 Ocak
TRT Ankara Televizyonu, ilk deneme yayınını 31 Ocak 1968 yılında, Mithatpaşa Stüdyosu’nda, Mahmut Tali Öngören’in açılış konuşmasıyla başlattı. Haftada üç gün, günde üçer saat olarak başlayan deneme yayınları, bir yıl sonra haftada dört güne çıktı. 1970’de İzmir Televizyonu, 1971’de İstanbul Televizyonu faaliyete geçti. TRT’nin ilk haber spikeri ise Zafer Cilasun idi. 1969’da astronotların Ay’a ayak basmaları ve Zeki Müren’in Ankara’da verdiği konser, televizyon ekranından yansıdı. 1973’te ise Türkiye Cumhuriyeti’nin 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün cenaze töreni naklen yayınlandı.
12 Nixon başkan adayı oldu
Skandalların Başkanı
1 Şubat
ABD’nin 37’nci Başkanı Rıchard Nıxon, ülkesinin yönetimi için aday olduğunu açıkladı. 20 Ocak 1969’dan 9 Ağustos 1974’e kadar görevini sürdüren Nixon, birçok olumsuzluğa sebebiyet vermesinin yanı sıra Watergate Skandalı’ndaki rolü nedeniyle görevinden istifa etmesiyle de tarihe geçti. Cumhuriyetçi Parti’nin adayı olarak katıldığı 1947 seçimlerini kazanarak California temsilcisi olarak giren, bu görevini 1950’ye dek sürdüren Nixon, antikomünist yanını McCarthyciliğe kadar vardırarak, Amerikan tarihinin kara sayfalarına yazılan “cadı avı”nda bizzat rol oynadı. 1950-52 arasında California Senatörlüğü yapan Nixon, Cumhuriyetçi Parti sağ kanadının baskısıyla, başkan adayı Dwight D. Eisenhower ile aynı listeye girmeyi başardı. Eisenhower’ın başkan seçildiği 1952 seçimlerinin sonunda başkan yardımcısı oldu. Demokratik Parti adayı John F. Kennedy karşısında kıl payı yitirdiği 1960 başkanlık seçimlerinin ardından, 1962’deki California valilik seçimlerini kaybetmesi üzerine siyaseti bıraktığını açıkladı. 1968’de, Cumhuriyetçi Parti’nin adayı olarak başkanlık seçimlerine katılarak yeniden siyasete atıldı. ABD Başkanı olduğunda, ülke birçok sorunun yanı sıra Vietnam Savaşı’yla uğraşıyordu. Ocak 1969’da göreve başladıktan hemen sonra, yabancı ülkelerdeki ABD birliklerinin sayısını azaltıp, bunun yerine küçük devletlere yapılan ekonomik ve askeri yardımları artırmayı öngören Nixon Doktrini’ni açıkladı. Antikomünist kişiliğine rağmen, Sovyetler Birliği ile ilişkileri sürdürdü ve bu ülkeyi ziyaret eden ilk ABD başkanı oldu. Şubat 1972’de Pekin’i ziyaret ederek, 21 yıl aradan sonra Çin ile ABD arasındaki diplomatik ilişkileri yeniden başlattı. Dış politikada iyi ilişkiler kurarken, iç politikada tabiri caizse “çuvalladı”. Gerek ekonomik, gerekse toplumsal sorunlar karşısında sırtını muhafazakârlara ve sessiz çoğunluğa dayayarak yönetimini sürdüren, dahası 1972 seçimlerinde tekrar başkan olan Nixon’un sonunu Watergate Skandalı getirdi. Washington Post gazetesinin haberiyle ortaya çıkan ve tüm taşların yerinden oynamasına neden olan bu skandal sonucunda, Başkan’ın yargılanmasına karar verildi. Federal Soruşturma Bürosu’nun (FBI) bu soruşturmayı araştırmasını engellemeye çalıştığını ve olayın gizlenmesi için özel bir çaba harcadığını itiraf da eden Başkan, 8 Ağustos 1974 akşamı istifa ettiğini açıkladı.
13 Kış Olimpiyatları
44 yıl sonra yeniden Fransa’da
6 Şubat
14 İlk televizyon oyunu “Şair Evlenmesi”
6 Şubat
15 Donduran kış
Eksi 48 derece görüldü
7 Şubat
Küresel iklim değişikliğinin henüz gündemde olmadığı 1968’li yıllarda Türkiye, kışı gerçek anlamıyla kış gibi geçirebiliyordu. Eskilerin deyimiyle “Ağustos’un 15’i yaz, 15’i kıştı”. Fakat olağandışı durumlarla karşılaşılmadığı da söylenemez. Tıpkı 7 Şubat’ta, Ağrı’da termometrelerin gösterdiği -48 derece gibi… Eksi 48, kış aylarını kötü hava koşulları içinde geçirmeye alışık Doğu ve Güneydoğu Anadolu için bile çok fazlaydı. Çevredeki tüm göl ve ırmakların donduğu bu tarihte, bölge sakinleri için hayat epey zorlaştı.
16 Trafikte bir ilk
Kadın trafik polisi
9 Şubat
Kadınların Türkiye’deki ve dünyadaki yeri herkesin malumu… Birçok konuda olduğu gibi çeşitli iş kolları da, kadınlar için ‘uygun’ görülmeyen meslekler olarak nitelendiriliyor. Hiçbir yazılı kural olmasa bile o alanın önü kapatılıyor. Misal, trafik polisliği… Takvim yaprakları
9 Şubat 1968’i gösterdiği güne kadar, Türkiye’de trafik polisliği, erkeklerin yapabileceği bir meslek olarak değerlendiriliyordu.
Bu tarih, bir nevi milat oldu ve Türkiye’nin ilk kadın trafik polisi göreve başlayarak, bir tabunun daha alaşağı olmasını sağladı.
17 Ben İnsanım grevi
11 Şubat
18 İstanbul efsane başkanını yitirdi
Haşim İşcan hayata veda etti
11 Mart
19 Gerçekçi ol, imkânsızı iste!
Öğrenci olayları tüm Fransa’ya yayıldı
22 Mart
20 Göç anlaşması
22 Mart
Türkiye, 1960’lı yılların sonunda başlayıp 1970’lerin ilk yarısına kadarki dönemde, Balkanlar’dan hayli göç alan bir ülke oldu. Bulgaristan, Yunanistan ve Arnavutluk, en çok göçün olduğu ülkelerdi. Dönemin hükümeti, bu göçü yasal kılabilmek amacıyla Bulgaristan ile masaya oturarak, 22 Mart 1968’de “Göç Anlaşması” imzaladı. Anlaşmaya göre, 1 Nisan ila 30 Kasım arasında Bulgaristan’dan Türkiye’ye haftada 300 kişinin gelmesine karar verildi.
21 Gazeteye manşet olacak kadar önemli
Türkiye’de ilk böbrek nakli
29 Mart
Bugün normal olarak kabul edilse de organ nakilleri, 60’lı yılların sonlarında hayli riskli operasyonlardı. Dünya çapında kalp ve böbrek nakli yapan hastane ve cerrah sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar azdı. 29 Mart 1968’de Beyoğlu Belediye Hastanesi’nde görev yapan Dr. Atıf Taykurt, böbrek rahatsızlığı nedeniyle kısa süre içinde hayatını kaybetme riski bulunan Recep Ilgaz’a böbrek nakli yaptı. Türkiye’de ilk kez gerçekleşen bu ameliyat öylesine önemliydi ki, ertesi gün yayınlanacak gazeteler, manşetlerini bu habere ayırdı. Dr. Atıf Taykurt ve ekibi, basına verdiği demeçte, heyecandan uyuyamadıklarını belirterek, “Allah bizi utandırmasın” dedi.
22 Uzay macerası
Yapay zekâ ile tanışma
2 Nisan
23 Martin Luther King
Bir rüyam var
4 Nisan
24 Sinemanın muhteşem kadınına bir Oscar daha
Katharine Hepburn
10 Nisan
25 Ford Mustang
Yılların eskitemediği otomobil
Nisan
26 Hair müzikali sahnede
Savaş karşıtı sanat
29 Nisan
27 Anadol zaferi
İlk yerli üretim otomobil rallide
5 Mayıs
28 İlk online ATM
Otomatik banka hayatımıza giriyor
6 Mayıs
29 Jean Paul Sartre
Her yere yetişiyor
20 Mayıs
30 Herbert Marcuse
68 Kuşağı’nın derin fikriyatı
Mayıs
31 İnternet doğuyor
Dünya artık eskisi gibi olmayacak
3 Haziran
İnternetin atası kabul edilen ARPANET programı, Larry Roberts tarafından kamuoyuna açıklandı. Hemen 1969 yılında, iki üniversite UCLA ve Stanford Research Institute arasında sistem çalıştırıldı. İnternetin temeli olan paket anahtarlama teknolojisi ilk defa kullanıldı.
32 Robert Francis Kennedy
Kennedy’lerin Bahtsızlığı… 6 Haziran
33 İlk kadın belediye başkanı
2 Haziran
34 İstanbul Üniversitesi işgali
Öğrenciler rektörlükte
12 Haziran
35 Sadun Boro
Dünyayı dolaşan ilk Türk
15 Haziran
36 Dünya rekoru
20 Haziran
37 Dümbüllü kavuğu devretti
14 Temmuz
38 Dünyayı değiştiren işlemci
‘Intel inside’ 18 Temmuz
Dünyada kişisel bilgisayar devrimini başlatacak şirketler arasında yer alacak Intel, Gordon E. Moore ve Robert Noyce tarafından Mountain View, Kaliforniya’da kuruldu. Şirket, 1971 yılında, Intel 4004 adındaki gerçek anlamdaki ilk işlemcisiyle, bilgisayarların her eve girmesinin yolunu açtı.
39 Prag Baharı’nın sonu
20-21 Ağustos
40 Boeing 747 göklerde
30 Eylül
41 En büyük depremlerden biri
1 Eylül
42 Kara Panterler, olimpiyatlara damga vurdu
16 Ekim
43 Yaşayan Ölülerin Gecesi
1 Ekim
44 İbrahim Akçay’dan maraton başarısı
12 Ekim
Ekim 1968’de yapılan Meksika’daki Yaz Olimpiyatları’nda Türk maratoncu İbrahim Akçay 76 atlet arasında 2 saat 25 dakika 18 saniyelik derecesiyle 4’üncü oldu. Etiyopyalı Mamo Wolde birinci olurken ikinci Japon Kenji Kimihara, üçüncü ise Yeni Zellandalı Mike Ryan oldu. Sekiz kez Türkiye, dört kez de Balkan şampiyonu olan Akçay, iki dünya ikinciliği, bir olimpiyat dördüncülüğü kazandı. 1972 yılında Milli Olimpiyat Komitesi tarafından yüzyılın atleti seçildi.
45 İnanılmaz demo
9 Aralık
Bilim insanı ve mucit Douglas Engelbart ve yardımcısı Stewart Brand, 9 Aralık 1968’de yaptığı ürün tanıtım toplantısında, yakın tarihe damga vuracak neredeyse tüm temel kişisel bilgisayar teknolojilerini tanıttı. Grafik arayüz, web’in temeli hipermetin, ekran kartı ve monitör kullanımı, kodlama sistemi, video konferans, kelime işlemci (şimdiki MS Word), dinamik dosya link sistemi ve bilgisayar faresi…
46 Muhammed Ali
Yasaklı boksör… 12 Aralık
47 Hippiler
Bırak güneş girsin içeri
48 Aya ilk insanlı yolculuk
Apollo 8 ekibi Ay’ın yörüngesine ulaştı
24 Aralık
49 Sağlık ve Eğitim Vakfı
Mezunlar okullara sahip çıkıyor
13 Eylül
Sağlık ve Eğitim Vakfı, Anna Edmonds ve Engin Ünsal tarafından 13 Eylül’de resmen kuruldu. 1967 Eylül’ünde Talas Amerikan Okulu’nun kapanmasının yarattığı üzüntü ile hareket geçen Bord Okulları mezunları, okullarının geleceği için harekete geçti. Okullarına ve almış oldukları kültüre yoğun duygularla bağlı olan mezunlar ve Amerikan Bord Heyeti personeli, SEV çatısı altında çalışmalara başladılar. İlk çalışmalar, Bord mülklerinin SEV’e devri konusunda yapıldı. 13 Aralık 1968 günü ilk yönetim kurulu toplantısı yapılırken, Harold Schoup Başkan, Yılmaz Poda Başkan Yardımcısı, Dr. Ekrem Okyay ise Sekreter olarak görev aldı. Yönetim Kurulu’nda da Anna Edmonds, Engin Ünsal, Nebahat Karaorman, Mervin A. Wittler ve Richard Maynard ile birlikte görev alan kişi sayısı sekiz oldu.
50 Efsane müdürler
Okullar onlara emanetti
1968 yılında UAA, TAC ve ACI’da efsane yöneticiler görevdeydi. Tüm okulların eğitim koordinatörlüğünü, kendisi de Bitlis’te 1912 yılında doğmuş olan Dr. Richard Ely Maynard yürütüyordu. Maynard, 1949 yılında TAC’nin müdürü olmuş ve 15 yıl bu görevi yürütmüştü. 1964 yılında tüm okulların eğitim danışmanı oldu. 1977 yılında emekliye ayrıldı. Üsküdar Amerikan Kız Lisesi’nin yöneticisi ise Miss Helen Morgan’dı. Üsküdar’a 1952 yılında gelmişti. Türk müdür yardımcılığını Semiha Malatyalıoğlu (UAA’28) yürütüyordu. İzmir Amerikan’da ise Lynda Blake müdürlüğü yürütürken, Türk yardımcısı Meziyet Cuylan’dı. TAC’nin okul müdürü, bir yıl önce Talas’tan gelen Mr. Wallace Robeson’du. TAC’nin Türk müdür yardımcılığı görevini ise İbrahim Akış yapıyordu.